I. Hệ thống giáo dục của CHLB Đức

Đức sở hữu hệ thống giáo dục chất lượng cao và là đất nước đáng sống thứ tư trên thế giới theo khảo sát năm 2019 của US News and World Report.

Với Đức, bạn có thể chọn học:

• Bằng tiếng Đức- tại tất cả các trường công lập (miễn phí) và tư thực (có trả phí); hoặc:
• Bằng tiếng Anh- tại một số trường công lập và đa số là tư thực (có trả phí).

Sơ đồ hệ thống giáo dục Đức

1. Bậc mẫu giáo:

Các trường mẫu giáo tại Đức đều được vận hành bởi nhà thờ hoặc tổ chức phi lợi nhuận, chuyên cung cấp dịch vụ chăm sóc trẻ. Hệ thống này được chia nhỏ thành nhiều lớp:

• Kinderkrippe: dành cho trẻ từ tám tuần đến 3 tuổi
• Kita: dành cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi từ 7h sáng đến 5h chiều
• Kindergarten: dành cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi (nửa ngày hoặc cả ngày)
• Hort hay Schulhort: cung cấp dịch vụ chăm sóc sau giờ học cho học sinh tiểu học

2. Bậc tiểu học:

Đến 6 tuổi, trẻ em tại Đức sẽ nhập học vào trường tiểu học (còn gọi là Grundschule) trong 4 năm. Riêng tại Berlin và Brandenburg, bậc tiểu học kéo dài đến 6 năm. Hầu hết các trường có kỳ nhập học vào tháng 9 hàng năm.

3. Bậc Trung học phổ thông

Sau khi kết thúc chương trình tiểu học (bình thường là 10 tuổi và 12 tuổi tại Berlin và Brandenburg), học sinh sẽ chọn lựa một trong 5 loại giáo dục phổ thông sau:

• Hauptschule (dành cho lớp 5-9 hoặc 5-10): là lựa chọn kém phổ biến nhất tại Đức, phù hợp cho các học sinh có định hướng kinh doanh và tham gia vào các khu công nghiệp trong tương lai. Hauptschule cung cấp cho học sinh các khóa đào tạo nghề, phần lớn học sinh sẽ tham gia làm việc part-time ở vị trí học việc. Sau khi hoàn thành bài thi cuối khóa (cuối lớp 9 hoặc 10), phần lớn học sinh sẽ chuyển đến học tại Berufsschule- một loại trường dạy nghề trong 2 năm.
• Realschule (dành cho lớp 5-10): khoảng 40% học sinh lựa chọn hình thức này tại Đức mỗi năm. Loại hình này có tính chất tương tự bậc học tại Mỹ. Học sinh sẽ được giảng dạy những kiến thức học thuật căn bản.
• Mittelschule (lớp 5-10): loại hình này là kết hợp giữa học nghề và học lý thuyết (kết hợp giữa Hauptschule và Realschule)
• Gymnasium (dành cho lớp 5-12 hoặc 5-13): phù hợp với học sinh có mong muốn vào đại học. Hiện nay, chương trình học của Gymnasium rất nặng về lý thuyết (học 2 loại ngoại ngữ, với các kiến thức khó trong toán học và các môn khoa học)
• Gesamtschule (dành cho lớp 5-12 hoặc 5-13) trực thuộc bang, là sự kết hợp của ba loại hình trên.

4. Giáo dục bậc cao:

a. Trường dạy nghề (Berufsschule)- từ 2 đến 3 năm: không thuộc hê thống giáo dục công lập nhưng lại được đầu tư và bảo trợ bởi chính phủ liên bang. Berufsschule kết hợp giữa giáo dục lý thuyết và học nghề. Phần lớn học sinh sẽ có chứng chỉ sau khi hoàn thành Realschule và Mittelschule để được chấp nhận vào Beufsschule

b. Giáo dục đại học (higher education): tính đến năm 2013, Đức có tổng cộng 427 cơ sở giáo dục bậc đại học. Trong đó có 6 cơ sở đào tạo sư phạm, 17 trường đạo, 52 cao đẳng nghệ thuật, 215 học viện kỹ thuật, và 20 viện đào tạo các bang. Chỉ có khoảng dưới 100 trường tư nhân tại Đức

• Hệ thống các trường Đại học tổng hợp: các chương trình giảng dạy luôn phải được tuân thủ và định hướng theo nghiên cứu dựa trên nguyên tắc duy nhất: “Sự thống nhất trong nghiên cứu và giảng dạy”. Hệ thống những trường này luôn đóng vai trò nòng cốt trong giáo dục đại học Đức từ trước đến nay.

• Hệ thống các trường Đại học khoa học ứng  dụng: Chương trình đào tạo định hướng thực tiễn, chuyên sâu vào kiến thức nghề nghiệp và kỹ năng chuyên môn. Các chương trình đào tạo luôn được tổ chức, sắp xếp chặt chẽ nên thời gian học tập được rút ngắn hơn (thông thường là 4 năm). Đặc biệt sinh viên của các trường thực hành có thể dễ dàng xin việc sau khi tốt nghiệp vì phần lớn các doanh nghiệp Đức cũng như doanh nghiệp Việt Nam đều muốn tuyển dụng những nhân viên có tay nghề và thực hành giỏi.

II. Hệ thống giáo dục nghề nghiệp ở Đức

• Ở Đức, việc phân luồng và giáo dục nghề nghiệp bắt đầu từ lứa tuổi 14-15 sau khi học xong cấp học trung học cơ sở. Khi đó, học sinh sẽ lựa chọn học tiếp vào trung học phổ thông để học lên đến cấp đại học, hoặc học nghề nghiệp tại các trung tâm đào tạo nghề. Từ năm 2020, người học nghề có thể lấy bằng cử nhân và thạc sỹ nghề.

• Hệ thống giáo dục nghề nghiệp của Cộng hòa liên bang Đức rất phát triển và được đánh giá cao vì đáp ứng tốt nhu cầu nhân lực và cung cấp nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao cho nền kinh tế.

• Hệ thống giáo dục nghề nghiệp của Đức được tổ chức bởi các trung tâm đào tạo nghề và trường cao đẳng nghề trên toàn quốc, với sự hợp tác giữa các trường và doanh nghiệp. Học sinh tại các trường nghề được đào tạo chuyên sâu về các kỹ năng nghề nghiệp và được thực hành trực tiếp trong các doanh nghiệp, giúp cho họ trang bị kiến thức thực tế và có cơ hội để làm việc ngay sau khi tốt nghiệp.

 

• Hệ thống giáo dục nghề nghiệp ở Đức được phân thành ba hệ thống chính: hệ thống đào tạo nghề truyền thống (Dual vocational training), hệ thống trung cấp nghề và hệ thống đào tạo nghề trong các trường đại học.
• Hệ thống đào tạo nghề truyền thống ở Đức được coi là một trong những hệ thống thành công nhất trên thế giới, với sự hợp tác giữa các trường và doanh nghiệp. Học sinh sẽ đăng ký vào một trung tâm đào tạo nghề và thực tập trong các doanh nghiệp từ 2 đến 3 năm. Trong quá trình đào tạo, họ sẽ được học kỹ năng nghề nghiệp và kiến thức lý thuyết, cùng với sự hỗ trợ của các giáo viên và chuyên gia đào tạo.

• Ngoài ra, Đức cũng có các trường cao đẳng nghề và đào tạo nghề trong các trường đại học. Trong hệ thống này, sinh viên có thể chọn chương trình đào tạo nghề trong các ngành công nghiệp và kỹ thuật và được đào tạo trong một môi trường học thuật.
• Tổng thể, hệ thống giáo dục nghề nghiệp của Đức rất linh hoạt và đa dạng, đáp ứng được nhu cầu đào tạo của nhiều ngành công nghiệp và kỹ thuật khác nhau. Nó cung cấp cho học sinh những kỹ năng cần thiết để thành công trong nghề nghiệp.

 

• Ở Đức, việc phân luồng và giáo dục nghề nghiệp bắt đầu từ lứa tuổi 14-15 sau khi học xong cấp học trung học cơ sở. Tại đây, học sinh sẽ được lựa chọn theo hai hướng, đó là học tiếp vào trung học phổ thông (Gymnasium) để học lên đến cấp đại học, hoặc học nghề nghiệp tại các trung tâm đào tạo nghề. Việc lựa chọn học tiếp vào trung học phổ thông hay học nghề nghiệp được dựa trên kết quả học tập và năng lực của học sinh. Những em có thành tích tốt và khả năng học cao thường được khuyến khích học tiếp vào trung học phổ thông, còn các em có kết quả học tập trung bình hoặc có khả năng thực hành tốt hơn thì được khuyến khích học nghề nghiệp.
• Trong trường hợp chọn học nghề nghiệp, học sinh sẽ được đào tạo ở trung tâm đào tạo nghề từ 2 đến 3 năm, trong đó có khoảng 50% thời gian được dành cho thực tập trong các doanh nghiệp. Sau khi tốt nghiệp, học sinh có thể bắt đầu làm việc trong các doanh nghiệp hoặc tiếp tục học lên trình độ cao hơn tại các trường cao đẳng nghề hoặc trường đại học. Khoảng 30% các em tiếp tục học lên trình độ cao hơn.

 

• Mức thu nhập của công nhân tại Đức phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại công việc, địa điểm làm việc, kinh nghiệm và trình độ đào tạo. Theo thống kê của Trung tâm Thống kê Liên bang Đức, mức lương trung bình của công nhân ở Đức vào năm 2021 là khoảng 3.800 Euro mỗi tháng (tương đương với khoảng 4.500 USD). Tuy nhiên, mức lương này có thể khác nhau tùy theo từng ngành nghề và khu vực.

 

• Những ngành nghề thuộc lĩnh vực khoa học kỹ thuật và công nghệ thông tin thường có mức lương cao hơn so với các ngành nghề khác, trong khi các ngành nghề thuộc lĩnh vực dịch vụ thì có mức lương thấp hơn. Ngoài ra, mức lương còn phụ thuộc vào độ tuổi, trình độ đào tạo và kinh nghiệm của người lao động. Các công nhân có trình độ đào tạo cao và kinh nghiệm làm việc lâu năm thường có mức lương cao hơn.
• Ngoài mức lương cơ bản, người lao động tại Đức còn được hưởng nhiều chế độ phúc lợi như bảo hiểm y tế, bảo hiểm tai nạn lao động, bảo hiểm thất nghiệp, lương hưu, kỳ nghỉ hằng năm và các khoản trợ cấp khác, giúp nâng cao mức sống và đảm bảo cho sự ổn định tài chính của người lao động.
• Tổng thể, hệ thống giáo dục nghề nghiệp của Đức giúp định hướng nghề nghiệp cho các học sinh từ sớm và cung cấp cho họ các kỹ năng cần thiết để thành công trong sự nghiệp của mình.